foto-rondleiding
U bent op de informatiepagina van de Grote of st Janskerk te Montfoort. Deze kerk is in gebruik bij de Hervormde gemeente en de Hersteld Hervormde gemeente.
Welkom
Welkom in de Grote of St. Janskerk te Montfoort. Het aan God gewijde gebouw. U bent aan de zuidkant van de kerk binnengekomen. In verband met de corona maatregelen van de overheid vragen wij u om de aangegeven route te volgen en ondertussen kunt u via de aangebrachte QR-codes het een en ander over de kerk te weten komen. De route begint hier en leidt u nu via het schip van de kerk naar het koor aan de oostkant. Wij vragen u vriendelijk afstand te houden en de route te volgen. U kunt altijd een vraag stellen aan onze gidsen.
Kruisvorm
Hierachter bevindt zich de kerkruimte. De kerk is gebouwd in de vorm van een kruis. Dat kruis wijst heen naar het kruis waaraan de Christus, de verlosser, gestorven is om te betalen voor de zondeschuld van die in Hem geloven.
Kruis
Als u naar het dak van de kerk kijkt is dat in blauw geschilderd en dat is niet alleen praktisch (geen vliegenpoep) maar bovenal bedoeld de kleur van de hemel (waar God woont) weer te geven. De zware balken zijn de trekbalken die ervoor zorgen dat de muren overeind blijven staan. (de kerk is niet onderheid maar is gebouwd op een kleirug
)
De kansel in het midden van de kerk. Gods Woord staat centraal. In 1670 maakte Jan Oudhuyzen deze kansel, kosten 100,- Waarschijnlijk heeft hij ook het doophek gemaakt.
Op de kansel een koperen lezenaar met daarop de Bijbel. Gods Woord.
Een hart met twee pijlen symboliseert dat de pijlen van Gods Woord het hart doorboren.
De kansel wordt door 4 arenden gedragen: Het Woord moet tot in alle vier hoeken van de aarde verkondigd worden.
Hoogkoor
Inmiddels heeft u, na een opstapje het ‘hoogkoor’ van de kerk bereikt. Vanouds de plaats voor de priesters en het altaar. Helaas al 200 jaar afgescheiden van de kerkruimte door een eiken schot.
Tijdens de ‘kerkstrijd’ rond 1800 wie eigenaar van de kerk was werd een plan gemaakt de kerk te delen. Het koor voor de protestanten en het schip voor de Rooms Katholieke Kerk De laatsten weigerden het voorstel en toen is bij koninklijk besluit vastgesteld dat degene die op 1 januari 1800 gebruiker was automatisch eigenaar werd. Derhalve viel de hele kerk aan de protestanten. Het schot is daar nog een overblijfsel van.
Cartouche
Willem van Wijnbergen rechter in Veluwe obijt (=gestorven zijn. Latijn)1382
Hr. Sweer van Wijnbergen, ridder. Sterf 1397
Vrouw Elisabeth van Dorth sijn wijf sterf 1412
Hr. Johan van wijnbergen, ridder. Sterf 1531
Vrouw Arnolda Mom sijn wijf sterf 1563
Sweer van Wijnbergen Hr Johass dijcgraef obijt 1576
Jofr. Judith Zas zijn wijf sterf aug 1606
Jor. Willem van Wijnbergen Sweertss, obijt 8 aug 1624Joft.
Mechteld van Montfoort Jor. Lodewijc maerschalc van Wijcxdr.
Grafkelder van de weduwe van Burggraaf Jan III van Montfoort
Van binnen en buiten gezien.
“In het jaer Ons Here XVc XXIX op St.Matthijsdach sterf die Edele en Hoech Ghebore Vrouwe Charlotte ouste dochter van Brederoede, Vrouwe tot Montfoort ende Vrouwe tot Abbebrouck”
Vroeger was de muur bij het traliewerk open. Mensen met een besmettelijke ziekte die niet in de kerk mochten komen konden door het traliehek van buiten af wel de mis volgen. Middeleeuwse pastorale zorg!
oostkant
De plaats waar ooit het altaar stond. De oostkant van de kerk. In het oosten gaat de zon op, in het oosten ligt Jeruzalem. Alle graven in en rond de kerk liggen zo, dat de doden met hun voeten naar het oosten liggen. Wij geloven dat de Heere Jezus eens zal wederkomen op de wolken van de hemel en dat alle doden dan zullen opstaan. De middeleeuwer hield daar rekening mee. Alle kerken zijn oost-west gebouwd, alle torens in het westen, het koor naar het oosten. Als de hostie geheven werd knielden alle mensen naar het oosten.
Het kleine openingetje in de muur was open. Als de wijn bedorven was kon de priester het niet meer drinken zonder ziek te worden. Maar het was gewijde wijn en het ‘bloed van Christus’ kan je niet zomaar weggooien! Door dat gootje liep de bedorven wijn op het kerkhof. We zeggen nog steeds: Gods water over Gods akker laten lopen….
consistorie
Ingang consistorie: de plaats waar dominee en ouderlingen samenkomen om de laatste voorbereiding voor de dienst te doen. Boven de consistorie is er een ruimte waar het oude archief van de kerk is ondergebracht. (niet voor publiek toegankelijk)
koororgel
Het koororgel is afkomstig uit het voormalige gebouw van de Christelijk gereformeerde Kerk te Culemborg.(voorheen Nijkerk en eerder Vijfhuizen) Bouwjaar vermoedelijk 1840. Bouwer onbekend.
Traditiegetrouw vinden er in het koor van de kerk verschillende activiteiten plaats. Muziekavonden, projectkoor-uitvoeringen, zangavonden vieringen enzovoort.
Dispositie:
Prestant 8′, Holpijp 8′, Violi di gamba 8′ Vox Celeste 8′, Octaaf 4′, Fluit 4′, Octaaf 2′, Cornet 4 sterk.
speelhulp: tremulant
geluidsfragment op youtube
(s.v.p. alleen afspelen als er geen orgelbespeling plaatsvindt)
https://www.youtube.com/watch?v=SzElRZLjApE
grafkelder
Grafkelder van vrouwe Margaretha Esser, weduwe van de heer Gerrit Schoemaker overleden 8 october 1771
Duidelijk is te zien dat de familiewapens afgekapt zijn. Dat gebeurde in de Franse tijd: vrijheid, gelijkheid en broederschap…….
Uiteraard ligt ook dit graf oost-west, wachtend op de opstanding.
Begraven was een zaak van de gemeente. Hoe meer vooraan in de kerk, hoe duurder het graf. Het spreekt vanzelf dat bij het ontbinden van de lijken er wel eens een penetrante geur in de kerk hing. Vandaar het gezegde: rijke stinkerds….
In 1829 werd het begraven in de kerk verboden.
kraagstenen
Een kijkje in het noordertransept rechts. Kijkt u ook weer naar boven naar de acht gebeeldhouwde hoofden. Vier in het midden onder de vieringstoren – waarschijnlijk de vier Evangelisten voorstellende, met nog vier in de uiterste hoeken, waarvan gedacht wordt de vier burgemeesters van Montfoort.
dooptuin
Gezicht op de kansel. Naast de kansel aan de muur de oude collectezakken met de lange stokken.
Naast de kansel in de ‘dooptuin’ het doopvont. Vroeger hing er een vont aan de kansel. Tijdens de doop bleef de dominee op de kansel staan en doopte vanaf de kansel het kind. De vader moest dan de baby optillen om erbij te kunnen. Een kind werd toen: ‘ten doop geheven’
herenbanken
Herenbanken: In bijna iedere kerk te vinden. Banken van kerkbestuurders, baronnen, ridders, notabelen enzovoort. Ook in Montfoort te vinden. Maar niet langer alleen bestemd voor de rijken en machthebbers. Ook u mag, als u zondags de eredienst komt bijwonen plaats nemen in een van die mooie banken!
pilaren
Pilaren: in de kerk twee rijen van zeven, en in het koor ook zeven. Het getal van de volheid. (anders geteld: 2 rijen van 6 =12) Wist u dat de pilaren twaalf voet van elkaar staan en dat de spitsvorm die je boven ziet ook onder de grond aanwezig is zodat alle pilaren en muren met elkaar verbonden zijn.
Bovenaan is een versiering van bloemen te zien, een teken van vruchtbaarheid. Door de grote kerkbrand in 1629 zijn er bloemen gesmolten. De kerk is vrijwel afgebrand evenals 72 huizen, 13 hooibergen en twee oliemolens.
noordelijke deur
Deze deur heeft de kerkbrand in 1629 overleefd. Het is een heel bijzondere deur en uniek in Nederland. Waar normaal een zwaluwstaartverbindingen zorgen voor de structuur van de deur heeft de maker gekozen voor mensenhoofden en vissen als houtverbindingen.
De Heere Jezus heeft Zichzelf vergeleken bij een deur. Door Hem kunnen Zijn schapen in de stal gaan. Zo mag u door de Heere Jezus tot God komen.
schotten
U vraagt zich misschien af waarom er schotten om de kerkruimte zijn geplaatst. Dit is gedaan om de tocht tegen te gaan en heeft inmiddels monumentale waarde gekregen…
Een mooi doorkijkje naar het orgel.
hoofdorgel van de Grote of Sint Janskerk te Montfoort
Voor de grote kerkbrand stond of hing er al een orgel in de kerk. Echter zijn bouwer en gegevens onbekend. Wel heeft de bekende orgelbouwer de Swart(van de Domkerk te Utrecht) die woonde in Montfoort (en in de kerk begraven is) nog aan het orgel gewerkt. Met de grote kerkbrand is het orgel verloren gegaan. Ook van de latere orgels zijn weinig of geen gegevens teruggevonden. Cosmas van Barten was blijkens een aanstellingsbrief toen organist. Ook zijn zoon Jacob van Barten bespeelde het orgel. Het orgel werd voor en na de dienst bespeeld. Tevens moest de organist iedere woensdag en vrijdag een bespeling van een half uur verzorgen.
Het huidige orgel stamt uit de late 18e eeuw en is waarschijnlijk van Vlaamse herkomst Als bouwer zou De La Haye (Delhaye) genoemd kunnen worden. Het orgel is in 1904 geplaatst door Vermeulen uit Woerden. Deze had dit ergens vandaan. Helaas hield deze orgelmaker er geen goede administratie op na en tot op heden is de herkomst niet bekend. Het vorige orgel is ingeruild, maar ook dat is verdwenen in de mist van de boekhouding.
In 1982 is het orgel door Verschueren uit Heythuysen gerestaureerd, die in 2002 ook het pedaalwerk gebouwd heeft. Het orgel telt nu 26 stemmen.
Dispositie:
Hoofdwerk: Bourdon 16′,Montre 8′, Bourdon 8′, Prestant 4′, Flute 4′, Nasard 3′, Doublette 2′, Sexquialter (P) Fourniture V-sterk, Cornet V-sterk Disc, Trompette 8′,
Vox Humaine 8′, Clairon 4′ Bas
Bovenwerk: Bourdon 8′, Prestant 4′,Flute 4′, Nasard 3′, Doublette 2′,Tierce 1 3/5, Cornet 3sterk D, Cromhorne 8′
Pedaal: Sousbasse 16′, Flute 8′, Flute 4′, Bombarde 16′, Trompette 8′
Speelhulpen: koppel HW-BW, koppel Ped-HW, tramblant BW
Klankvoorbeeld. https://www.youtube.com/watch?v=X55nIWUgN58
(s.v.p. alleen afspelen als er geen orgelbespeling plaatsvindt)
grafstenen
Alweer grafstenen. Tot 1758 lag de kerk vloer een meter lager. Door de verzakkingen van de vloer als gevolg van eb en vloed in de IJssel besloot men de vloer op te hogen en 600 nieuwe stenen te leggen. Waarschijnlijk ligt de oude vloer en nog (gedeeltelijk) onder. Tijdens de laatste restauratie is de bovenste laag graven geruimd en de beenderen in de beenderenbakken tegen de zuidmuur ondergebracht. Twee zerken: een van een bekende martelaar Schinckel, zijn as ligt hier begraven en een voorvader van de in Montfoort wonende familie van der Pol.
hoofdorgel
De trap naar hoofdorgel van de Grote of Sint Janskerk te Montfoort (geen toegang)
Voor de grote kerkbrand stond of hing er al een orgel in de kerk. Echter zijn bouwer en gegevens onbekend. Wel heeft de bekende orgelbouwer de Swart(van de Domkerk te Utrecht) die woonde in Montfoort (en in de kerk begraven is) nog aan het orgel gewerkt. Met de grote kerkbrand is het orgel verloren gegaan. Ook van de latere orgels zijn weinig of geen gegevens teruggevonden. Cosmas van Barten was blijkens een aanstellingsbrief toen organist. Ook zijn zoon Jacob van Barten bespeelde het orgel. Het orgel werd voor en na de dienst bespeeld. Tevens moest de organist iedere woensdag en vrijdag een bespeling van een half uur verzorgen.
Het huidige orgel stamt uit de late 18e eeuw en is waarschijnlijk van Vlaamse herkomst Als bouwer zou De La Haye (Delhaye) genoemd kunnen worden. Het orgel is in 1904 geplaatst door Vermeulen uit Woerden. Deze had dit ergens vandaan. Helaas hield deze orgelmaker er geen goede administratie op na en tot op heden is de herkomst niet bekend. Het vorige orgel is ingeruild, maar ook dat is verdwenen in de mist van de boekhouding.
In 1982 is het orgel door Verschueren uit Heythuysen gerestaureerd, die in 2002 ook het pedaalwerk gebouwd heeft. Het orgel telt nu 26 stemmen.
Dispositie:
Hoofdwerk: Bourdon 16′,Montre 8′, Bourdon 8′, Prestant 4′, Flute 4′, Nasard 3′, Doublette 2′, Sexquialter (P) Fourniture V-sterk, Cornet V-sterk Disc, Trompette 8′,
Vox Humaine 8′, Clairon 4′ Bas
Bovenwerk: Bourdon 8′, Prestant 4′,Flute 4′, Nasard 3′, Doublette 2′,Tierce 1 3/5, Cornet 3sterk D, Cromhorne 8′
Pedaal: Sousbasse 16′, Flute 8′, Flute 4′, Bombarde 16′, Trompette 8′
Speelhulpen: koppel HW-BW, koppel Ped-HW, tramblant BW
Klankvoorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=qPDffVeLLs8
(s.v.p. alleen afspelen als er geen orgelbespeling plaatsvindt)
toren
Westelijke muur en toren. Deze muur heeft het meeste te verduren van de weersomstandigheden. In het westen ligt ook de zee.
De toren is een kleine 50 meter hoog. En bezit nog een luidklok. De toren, van ouds bedoeld om zich in terug te trekken als de vijand kwam, is ook een heenwijzing naar de hemel, waar God woont.
Vroeger had de toren drie omlopen, maar omdat men bang was voor verzakking is de toren ingekort tot de huidige hoogte.
Torenbeklimmingen op koningsdag en monumentendag.
Voor meer activiteiten: orgelbespelingen kooravonden enz. www.sintjanmontfoort.nl
doorkijkje
Een doorkijkje vanuit het westen naar het oosten. Rond de kansel bevindt zich een beschotting afkomstig uit de kerk te Linschoten meet daarop de Wet der tien geboden. Dit schot dateert van rond 1828 en is door de plaatselijke schilder vervaardigd. De oorspronkelijke wetsborden vindt u terug in de kerk te Linschoten.
kapel
De kapel / stovenhok/ kerkvoogdijkamer.
De vloer is nog op oorspronkelijke hoogte van de kerk. Het stukje gewelfschildering is op doek gezet. Ook bevindt zich een raampje met gebrandschilderd glas in deze kapel. Het zijn de restjes bij de restauratie samengevoegd.
Het uurwerk, met kwikslingergewicht diende om vroeger de torenklok gelijk te zetten.
schatkamer
De schatkamer. We hadden vroeger in de stad nog geen bank met een kluis. De Stad bewaarde haar munten in de kerk in deze ruimte.
Er was geen vaste trap en de deur is vrijwel inbraakvrij. Om te stelen moest je met een ladder en een bijl de kluis openbreken. De kerk was open en er waren altijd mensen in de kerk. Er is daar nooit ingebroken.
evangelisatietafel
Schatkamer. De schatten uit het verleden zijn verdwenen. Maar het Woord van God is de grootste schat. Daarin wordt de Weg naar het eeuwige leven gewezen. Alles wat op deze tafel ligt is om gratis mee te geven aan de bezoekers. Bijbels in allerlei verschillende talen, boekjes over de Bijbel en nog veel meer.
Maak gerust uw keuzes. Wij wensen u alle goeds toe.
Voor meer informatie en vragen:
sintjan Montfoort
uitgebreide geschiedenis, orgelbespelingen enz. www.sintjanmontfoort.nl